برای آبیاری بام سبز از چه روش آبیاری می توان استفاده کرد؟
آشنایی با شرایط مناسب رشد و نیازهای اساسی گیاهان، از اولویت های طراحی فضای سبز است. در بام های سبز توجه به تامین نیازها اهمیت بیشتری پیدا می کند. چون علاوه بر شرایط سخت، دسترسی گیاهان به منابع هم محدود است. در مقاله قبل ویژگی های خاک روف گاردن و ترکیبات آن معرفی شد. این مقاله دومین نیاز بسیار مهم گیاهان یعنی روش های آبیاری توسط کارشناسان اسپینگر ( espinger ) معرفی شده است.
الگوی های متفاوت سازه های سبز روی بام که با عنوان بام سبز و بام باغ معرفی می شوند، از نظر نیاز آبی تا حدی متفاوت هستند؛ و از روش های متفاوتی برای آبیاری آنها استفاده می شود. ضمن آنکه نوع گیاهان انتخاب شده، شرایط اقلیمی، الگوی بارندگی، شیب بام و بودجه مورد نظر نیز از عوامل تعیین کننده در انتخاب نوع آبیاری است. از آنجاییکه خاک مناسب و آبیاری منظم و کافی، دو پیش شرط اولیه برای ایجاد فضای سبز است؛ بدون برنامه مشخص در این مورد نمی توان اقدام به اجرای فضای سبز نمود. در این متن به روش های آبیاری بام سبز Green Roof پرداخته می شود.
بام سبز چیست؟
گرین روف Green Roof یا بام سبز یا بام های گسترده (Intensive)، بیشتر با هدف های زیست محیطی ساخته می شوند. پوشش گیاهی بام، برای ساختمان به عنوان عایق حرارتی و صوتی عمل می کند؛ در نتیجه کاهش مصرف انرژی را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر آن باعث بالا رفتن اثرات مثبت زیست محیطی می شود. این نوع بام شامل بستر کم عمقی از خاک است که بیشتر سطح بام را می پوشاند؛ و جزء سازه های سبک محسوب می شود. عمق خاک آن کمتر از ۲۰ سانتیمتر است. گیاهان مورد استفاده در آنها از انواع گیاهان ریشه کوتاه مانند ساکولنت، سدوم ها و گیاهان علفی هستند.
تاریخچه بام سبز
پیدایش بام سبز مربوط به منطقه اسکاندیناوی است. در گذشته بعضی از مناطق اسکاندیناوی روی بام را با لایه ای از خاک می پوشاندند. این لایه کم عمق خاک برای عایق کردن ساختمان ها در برابر سرما بود. برای تثبیت این خاک در برابر باد و طوفان گیاهان مختلف در آن کشت می شد. به مرور گونه های موثر در این ساختار بر اساس مقاومت و سهولت نگهداری بیشتر مورد استفاده قرار گرفتند. عمده این گیاهان به صورت طبیعی با رطوبت محیط و بارش طبیعی منطقه رشد می کردند و نیاز به آبیاری اضافه نداشتند.
روش های آبیاری بام سبز چیست؟
در سالهای اخیر آلمان به صورت جدی به استفاده از بام سبز پرداخت و بعد از آن در سایر کشورهای اروپایی نیز مورد استفاده قرار گرفت. تنوع اقلیم و سیستم های اجرایی روش های متفاوتی را برای اجرا و نگهداری بام سبز بوجود آورد. روش سنتی آبیاری بام سبز به صورت دیم ( کشت بدون آب ) است. اما در بسیاری از اقلیم ها کشت دیم امکان پذیر نیست. در این موارد از سیستم های آبیاری دستی، بارانی و قطره ای می توان استفاده کرد. که انتخاب نوع دقیق این روش آبیاری بام سبز به ویژگی های آن مانند نوع پوشش، اقلیم و هزینه اجرا بستگی دارد.
آبیاری طبیعی ( کشت دیم)
کشت دیم (دیم کاری) نوعی کشاورزی مخصوص مناطق خشک است، که در آن تنها بارش های طبیعی منطقه تامین کننده آب مورد نیاز زمین های کشاورزی هستند. ریشه پیدایش و توسعه بام سبز مربوط به مناطق اسکاندیناوی است. این مناطق دارای آب و هوای سرد و مرطوب هستند. در بام های سبز قدیمی، رطوبت بالای هوا و بارش های زیاد در کشورهای اروپایی نیاز آبی را تامین می کردند. از این نظر اصطلاح دیم که در ایران برای کشاورزی در مناطق خشک استفاده می شود می تواند صحیح نباشد. اما هدف این متن از به کار بردن کلمه دیم، استفاده گیاهان بام سبز از بارش های طبیعی برای تامین نیاز آبی است.
در بیشتر مناطق ایران با آب و هوای گرم و خشک، امکان توسعه بام سبز به صورت کاملا دیم نیست. اما در مناطق مرطوب شمالی که رطوبت هوا شبیه مناطق اروپایی است، این امکان وجود دارد. انتخاب نوع گیاهان مقاوم به خشکی در بالابردن کیفیت این نوع کشت می تواند موثر باشد. به خصوص بسیاری از گونه های بومی علفی در ایران که از انواع خشکی پسند هستند.
انتخاب مناسب سیستم آبیاری بام سبز
یکی از مهمترین ویژگی های بام سبز نگهداری کم و آسان آن است. به همین دلیل انتخاب این روش از آبیاری با سیستم اجرایی مناسب و گیاهان مقاوم می تواند در توسعه این روش کشت موثر باشد. در بعضی مناطق نیز، ممکن است تنها در ماه ها یا فصل های خاصی به دلیل هوای خشک و شدت گرما نیاز به آبیاری باشد؛ و در بقیه سال آبیاری با بارش های طبیعی منطقه تامین شود. این شکل از آبیاری تلفیقی در استفاده درست از منابع بسیار موثر خواهد بود و سلامت گیاه را تضمین خواهد کرد.
جدا از سیستم کشت بدون آب، کلیه سیستم های آبیاری دارای اجزای مشخصی هستند که چه به صورت دستی و چه به صورت اتوماتیک عملیات آبیاری را انجام می دهند. بخش پایه تمام این سیستم ها منبع آب و برق ، تانک ذخیره آب، پمپ و سیستم انتقال آب به گیاهان است.
آبیاری دستی
در سیستم آبیاری دستی، بر روی بام شیربرداشت برای تامین آب در نظر گرفته می شود. تعداد و محل های شیر برداشت بر اساس مساحت بام و طول شلنگ آبپاش تعیین می گردد؛ به گونه ای که تمام سطح بام را پوشش دهند. علاوه بر آن باید فشار لازم برای پاشش آب به وسیله پمپ تامین شود؛ و بهتر است یک تانک نیز برای کمک به عملکرد پمپ در نظر گرفته شود.
در آبیاری دستی می توان مسیرهای دسترسی را با کفپوش مشخص کرد تا از لگد کردن گیاهان خودداری شود. و برای آبیاری از سری آبپاش مناسب استفاده نمود. مسئول نگهداری روف گاردن نیز باید آموزش های لازم برای نگهداری گیاهان را دیده باشد و اصول ایمنی کار در ارتفاع را رعایت نماید. برای مناطقی که گرما یا خشکی دوره ای در چند ماه محدود از سال وجود دارد، استفاده از سیستم آبیاری دستی مناسب است. چون در سایر ماهها آب مورد نیاز گیاهان از طریق بارندگی تامین خواهد شد.
آبیاری بارانی (آب پاش)
آشناترین محل استفاده از روش آبیاری بارانی برای سطوح چمنکاری است. در این روش پاشنده های اسپرینکلر آب را به صورت قطرات کوچک بر روی گیاهان می ریزد. این روش آبیاری به دلیل دمای زیاد بام و افزایش تبخیر به اندازه آبیاری قطره ای کارآمد نیست. اما می تواند به بالابردن رطوبت محیط و کاهش دما کمک کند. علاوه بر آن برای بام های سبز که پوشش عمده آنها گیاهان پوششی و علفی هستند قابل استفاده است.
انواع مختلفی از اسپرینکلرها برای استفاده وجود دارند مانند اسپرینکلر ثابت، نوسانی و چرخشی. نوع و تعداد اسپرینکلرها و محل قرارگیری آنها بر اساس مساحت، شعاع پاشش اسپرینکلر، نوع گیاهان و نیاز آبی تعیین می شود. برای داشتن آبیاری موثر این سیستم باید توسط متخصص آبیاری طراحی شود. یک نکته بسیار مهم در استفاده از آبیاری بارانی تامین فشار مورد نیاز آن است، چون اسپرینکلرها در فشار کم آب غیرفعال می شوند. مدیریت سیستم آبیاری می تواند به صورت دستی یا با استفاده از تایمر و بردکنترل به صورت هوشمند انجام شود. استفاده از سیستم هوشمند می تواند به بالابردن بهره وری سیستم نیز کمک کند.
آبیاری قطره ای
سیستم آبیاری قطره ای جدیدترین، دقیق ترین و به صرفه ترین روش از نظر میزان مصرف آب است. در این روش لوله های آبیاری در روی خاک خوابانده شده یا در لایه بالایی خاک دفن می شوند. آب از طرق نازل های کوچک نصب شده بر روی لوله های فرعی قطره قطره وارد خاک می شود. و آب مصرفی به طور مستقیم در دسترس ریشه قرار می گیرد. در آبیاری قطره ای آب خارج شده از زهکش و آب تبخیر شده در کمترین میزان ممکن است.
یکی دیگر از قابلیت های مهم این سیستم، امکان تناوب آبیاری با حجم کم است. به این صورت که به جای آبیاری یک مرحله ای با حجم زیاد، آبیاری در چند نوبت و با حجم کم به خاک وارد شود. در نتیجه رطوبت مورد نیاز گیاهان، همیشه در دسترس آنها خواهد بود.
انتخاب نوع لوله ها و نازل ها بر اساس گونه گیاه و میزان آب مورد نیاز گیاهان است. در بام های شیب دار (کمتر از ۳۰ درصد شیب) لوله های آبیاری در عرض شیب قرار گرفته و به صورت عمود به لوله اصلی انتقال آب متصل می شوند. آبیاری به روش قطره ای وزن وارد شده به سقف را نیز کاهش می دهد؛ چون حجم آب در مقادیر کمتر به خاک وارد می شود. اگرچه استفاده از سیستم آبیاری قطره ای هزینه بیشتری از سایر روش ها دارد، اما معمولا این هزینه اولیه در طولانی مدت جبران خواهد شد.
برخی پروژه های اجرا شده
آدرس: تهران – نیاوران
تاریخ اجرای پروژه: ۱۳۹۳
معمار: مهندس عضدی فر
مساحت پروژه: ۱۸۰ متر مربع
آدرس: قم
تاریخ اجرای پروژه: ۱۳۹۱
نوع پروژه: مسکونی
مساحت پروژه: ۱۶۰ متر مربع
روف گاردن محوطه جنوبی ایرانمال
آدرس: تهران
تاریخ اجرای پروژه: 1397
نوع پروژه: تجاری - تفریحی
مساحت پروژه: 2000 متر مربع
سلام خسته نباشید روف گاردن های که خیلی گسترده هستن چه نوع ابیاری مناسبشون هست مخصوصا تو گرما که به ابیاری بیشتری احتیاج دارن
با سلام. بهترین روش آبیاری برای روف گاردن آبیاری قطره ای به صورت اتوماتیک است. و در شرایط ویژه می توان از سایبان موقت یا مه پاش هم برای محافظت گیاهان از گرمای شدید استفاده کرد.
ابیاری های بام سبز رو میشه به صورت دستی هم انجام داد یا باید حتما قطره ای باشن؟
با سلام . آبیاری بام سبز Green roof مغمولا بدون آبیاری و یا با آبیاری قطره ای انجام می شود. زیرا بسیاری از انواع بام سبز مناسب تردد روزانه نیستند. اما آبیاری روف گاردن یا باغ بام به صورت دستی برای مقیاس کوچک به راحتی قابل انجام است.
سرانه ابیاری هر متر مربع در تابستان و زمستان چند لیتر اب میباشد؟
با سلام.
سرانه آبیاری بر اساس نوع گیاه، نوع خاک و اقلیم منطقه تعیین می شود. در حالت کلی میزان آبیاری تابستان بیش از زمستان است.
اما به طور مثال چمن یک گیاه پوششی با نیاز بالای آبی است. اما گیاهانی مانند فرانکنیا نیاز آبی بسیار کمتری دارند. بنابراین سرانه آب باید بر اساس گونه گیاه و اقلیم تعیین شود.