طراحی روف گاردن و نکات کلیدی آن
به دلیل اهمیت استفاده بهینه از فضای بام در فصول مختلف و عملکرد آن در طول شبانه روز، طراحی روف گاردن همیشه دغدغه سازندگان و کارفرمایان پروژه ها بوده است. در این مقاله به مسایل حوزه طراحی روف گاردن به صورت مفصل خواهیم پرداخت. سوالی که در ابتدا باید به آن پاسخ داد این است که به چه فضای روف گاردن گفته می شود. روف گاردن (بام باغ) به بامی گفته می شود که در آن گیاهان در یک بستر عایق و ضد آب کشت شده اند. این سیستم شامل: عایق بندی و اجزای مرتبط با آن مانند لایه محافظ، لایه ضد ریشه، لایه زهکشی، عایق حرارتی و لایه هوادهی، محیط رشد و کاشت است. طراحی و اجرای بام سبز فرآیندی تخصصی است. و آشنایی با نکات کلیدی در طراحی روف گاردن اهمیت زیادی در موفقیت پروژه دارد.
برای نصب سیستم بام باغ، چند راهنما در برخی از کشورها در دسترس هستند. این دستورالعمل ها انواع بام باغ، پوشش گیاهی، تکنیکهای ساختمانی مورد نیاز و روش های نگهداری از بام باغ را پوشش می دهد. علاوه بر مزایای تزئینی، بام باغها مواد غذایی، کنترل دما، مزایای هیدرولوژیکی، ارتقا معماری، زیستگاه های حیات وحش و استفاده های تفریحی را نیز فراهم می کنند. برای آشنایی بیشتر با نکات کلیدی در طراحی روف گاردن در ادامه با اسپینگر ( espinger ) همراه باشید.
طراحی روف گاردن
باغ به غیر از سقف می تواند در بالکن ها و دیگر مناطق یک ساختمان نیز ایجاد شود. در بام باغ، فضا برای باغبانی در مقیاس کوچک فراهم می شود. که شهرها اغلب فاقد آن هستند. بام باغ ها اگر با چمنزارها ، بوته ها ، محل نشستن ،پرگولا، باربیکیو و درختان کوچک همراه شوند، فضای بسیار مناسب و کاربردی را بوجود می آورند. همچنین می توان آب یا باغ صخره ای را برای آن در نظر گرفت یا ساختاری سایه دار (کلاه فرنگی یا آلاچیق) در روف گاردن ایجاد کرد.
بام باغها را می توان روی ساختمان های تجاری یا مسکونی و همچنین سازه های زیرزمینی مانند گاراژ پارکینگ نصب کرد. علاوه بر آن بام های سبز به ویژه هنگامی که استفاده از آنها به مکانی برای لذت بردن کسانی که در ساختمان زندگی می کنند گسترش یابد، بسیار با ارزش هستند.
مهمترین نکات کلیدی در طراحی روف گاردن چیست؟
- اجتماع یک تیم طراحی مناسب
- تحلیل سایت و سازه
- برنامه اجرا
- طراحی کاشت
- تعمیر و نگهداری
۱- اجتماع یک تیم طراحی مناسب :
مراحل اولیه برای شروع یک پروژه روف گاردن تعیین میزان واقعی کار است. که مشاوران و متخصصان مناسب برای حضور در تیم طراحی تعیین می شود. فرایند طراحی یکپارچه، خصوصاً در پروژه های بزرگتر و پیچیده تر، اهمیت زیادی دارد. روف گاردن یک سیستم کامل است که به تمامی تیم ها در مراحل مختلف نیاز دارد. تخصص مورد نیاز به اندازه پروژه از مقیاس کلان شهری تا محل اقامت یک خانواده بستگی دارد.
عوامل تعیین کننده برای انتخاب تیم طراحی شامل بودجه، اندازه پروژه، محدوده زمانی، نوع سیستم روف گاردن، ساخت روف گاردن جدید یا مقاوم سازی آن می باشد. همکاری بین افراد در کل فرآیند بسیار مهم است. یکی از مهمترین نکات کلیدی در طراحی روف گاردن انتخاب تیم حرفه ای و هماهنگ است. به ویژه در مراحل طراحی اولیه برای جلوگیری از اشتباهات پرهزینه و شکاف در طراحی نیاز به یکپارچه سازی کامل تخصصهاست.
۲- تحلیل سایت و سازه
ظرفیت ساختمان، محیط اطراف و آب و هوا از نکات کلیدی در طراحی روف گاردن و موفقیت آن است. جهت گیری خورشید، باد و شیب از اهمیت ویژه ای در آب و هوای خشک برخوردار است. گیاهانی که در روف گاردن رشد می کنند، باید به خوبی با شرایط نامساعد سازگار باشند.
برای ساختمانهای موجود، مقاومت ساختمان باید تأیید شود. هم برای ساخت و سازهای موجود و هم برای ساخت جدید، ضروری است که یک تیم چند رشته ای از مهندسان سازه، مهندسین عمران، معماران و معماران منظر در مراحل اولیه درگیر شوند؛ تا اطمینان حاصل شود که مشخصات ساختاری ساختمان و شرایط سایت برای نصب روف گاردن مناسب است.
بار سازه ای روف گاردن چیست؟
درک بار سازه ای (بارهای مرده و زنده) در هنگام اجرا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تعیین ظرفیت بارگذاری سازه ای ترکیبی از بارهای مرده و زنده است:
- بار مرده: تمام قسمتهای سقف به طور دائمی در بالا و پایین ، از جمله فضای سخت ، گیاهان ، محیط رشد ، ویژگی ها و غیره
- بارهای زنده: مانند برف ، افراد، اجزای موقت و تجهیزات
در حین ساخت، قرار دادن موقتی اجزای سنگین مانند درختان، پالت های سنگی پله ای، محیط کشت، کاشت در باکسهای بتن ریزی شده، دیوارها و مبلمان باید به دقت برنامه ریزی و محاسبه شود. دقت بالا در مرحله نصب، جهت پایین نگه داشتن هزینه های کارگر و اطمینان از ادامه یافتن برنامه توصیه می شود.
۳- برنامه اجرای روف گاردن
شناسایی دامنه و میزان کار هنگام بررسی برای ایجاد روف گاردن ضروری است. اهداف پروژه باید مشخص شود. محدودیت های مالی، پروسه زمانی و هدف پروژه نیز می بایست تعیین شود.
اهداف اصلی طراحی:
در پروسه ی طراحی برای مشخص شدن مسیر کار میبایست مشخص شود هدف از طراحی چیست؛ به عنوان مثال روف گاردن جهت زیبایی صرفا ایجاد می شود و یا کاربردهای دیگری از جمله جمع آوری آبهای سطحی و یا نقش عایق صوتی و حرارتی را نیز ایفا میکند.
بودجه:
عوامل مختلفی از جمله اصلاح، نگهداری طولانی مدت و بازار، برنامه ریزی برای بودجه را ضروری می کند. برخلاف سیستم های استاندارد سقف سازی، سقف های سبز به پیش بینی و بودجه ای نیاز دارند که فراتر از مراحل اولیه و ساخت باشد. استفاده از ارزیابی چرخه زندگی (LCA) برای بام های سبز ممکن است به روشن شدن مزایای طولانی مدت نصب روف گاردن کمک کند.
دسترسی:
قابلیت دستیابی به سقف یکی از مولفه های مهم نصب هر بام سبز است. موفقیت یک روف گاردن به سهولت و ایمنی دسترسی در هنگام نصب و پس از آن بستگی دارد ، چه برای بازدید کنندگان به صورت مکرر و چه برای نگهداری های گاه به گاه.
تجزیه و تحلیل ظرفیت تحمل بار ساختاری:
محاسبه بار ساختاری از دیگر موارد مهم طراحی روف گاردن است که باید شامل محاسبه موارد زیر باشد:
- لایه ضد آب – مقاوم سازی سقف سبز نیز به احتمال زیاد به غشای جدیدی احتیاج دارد
- وزن گیاه در زمان بلوغ
- لایه های زهکشی در زمان رشد گیاه وقتی کاملاً اشباع از آب شده
- وزن کلیه اجزا از جمله وزن بار مرده و زنده برای تمام مراحل
ظرفیت تحمل بار سازه ای موارد زیر را نیز تعیین می کند:
- دسترسی
- نوع و عمق رشد متوسط گیاه
- عملکرد و نوع سقف سبز استراتژی های جایگزینی و تعمیر
- انتخاب گیاه
انواع سیستم های روف گاردن چیست؟
سیستم های بام باغ را می توان به سه دسته تقسیم کرد: گسترده ، نیمه متمرکز و متمرکز، که به شرح زیر تعریف می شوند:
- سیستم روف گاردن گسترده (کم عمق): سازه سقف با باغی با گیاهان متوسط با ریشه هایی با عمق تقریباً ۵۰ میلی متر تا ۱۵۰ میلی متر است.
- سیستم روف گاردن نیمه متمرکز(متوسط): سازه سقف با باغی که دارای گیاهان حد متوسط با ریشه های باعمق تقریبی ۱۵۰ میلی متر تا ۲۵۰ میلی متر است.
- سیستم روف گاردن متمرکز(عمیق) / روف گاردن: دارای گیاهانی که ریشه بیش از ۲۵۰ میلی متر عمق دارد.
روف گاردن متمرکز روف گاردن نیمه متمرکز روف گاردن گسترده
از آنجا که انواع مختلف سقف های سبز به ظرفیت بارگیری متفاوت نیاز دارند، می توان انواع سقف ها را در یک نصب مخلوط کرد تا بار سازه ای متناسب باشد. به عنوان مثال ، مواد سنگین تر مانند درختان را می توان در مناطق تحمل وزن بالاتر، مانند ستون ها یا محیط سقف قرار داد. این امر به ویژه در پروژه های مقاوم سازی که ممکن است نیاز به خلاقیت در مکان و استفاده از سازه های سنگین تر باشد، بسیار مهم است.
۴- طراحی کاشت
انتخاب نوع گیاهان و طراحی کاشت از دیگر بخشهای مهم در طراحی بام باغ می باشد. از آنجا که تعداد زیادی گونه گیاهی در هر منطقه وجود دارد ، انتخاب گیاه مناسب برای بام های سبز دشوار است. هر بام سبز باید علاوه بر اقلیم خاص خود، در آب و هوای منطقه نیز زنده بماند. با این محدودیت ها، باید اطلاعات را از شرایط و اقلیم های مختلف جمع آوری کرد تا بتوان بهترین گونه های گیاهی را برای بام سبز پیشنهاد داد.
استفاده از منابع تحقیقاتی برای تصمیم گیری صحیح در مورد یک پروژه بام سبز ، می تواند به شدت باعث صرفه جویی در وقت و منابع شود. انتخاب گیاهان در بام های سبز معیارهای زیادی دارد که به هم مرتبط هستند. عوامل اقلیمی و آب و هوایی و محیطی نقش بسزایی در انتخاب گونه های گیاهی دارند. به ویژه میانگین دمای متوسط، پایین و بالای منطقه ، میزان تابش خورشید، سرعت باد، و توزیع و میزان بارندگی در طول سال مشخص می کند که چه گونه هایی می توانند در یک منطقه خاص زنده بمانند.
طراحی کاشت در مناطق خشک
در مکانهای خشک از آنجا که سرعت تابش خورشید زیاد است و رطوبت در دسترس گیاه به سرعت از بین می رود، مقاومت به خشکی گیاههان انتخابی بسیار مهم است. ساكلنت ها مانند sedums ، معمولاً در بام های سبز انتخاب می شوند، زیرا توانایی زنده ماندن در شرایط سخت را دارند. نگهداری دقیق تر و محیط رشد عمیق تر ، امکان استفاده از گیاهانی را می دهد که مقاومت کمتری در برابر خشکسالی نشان می دهند. انتخاب مناسب گونه های گیاهی بقای هر گیاه و پایداری جمعیت آنها را تضمین می کند، که بر میزان مزایایی که از یک روف گاردن دریافت می شود تأثیر می گذارد.
کاربرد گونه های بومی در طراحی کاشت
سایر عوامل تعیین کننده در فرآیند انتخاب گیاه، هدف پروژه و علاقه کارفرما است. به طور مثال اگر هدف پروژه ایجاد محیط طبیعی تری باشد ، میبایست گونه های بومی انتخاب شوند. استفاده از گیاهان بومی منطقه علاوه بر رشد بهتر گیاهان نیاز به نگهداری و مراقبت و هزینه های پیش رو را به مقدار قابل توجهی کاهش می دهد. روش نصب نیزممکن است بر انتخاب گیاه تأثیر بگذارد. در دسترس بودن گیاهان در هر یک از اشکال مختلف ممکن است در انتخاب گونه های گیاهی تأثیر بگذارد. علاوه بر این، روش نصب ممکن است میزان آبیاری مورد نیاز در طول نصب اولیه را تعیین کند. میزان نیاز گیاه به آبیاری یکی دیگر از فاکتورهای مهم در انتخاب گیاه است.
۵- تعمیر و نگهداری روف گاردن
بام باغ ها به طور خاص برای استفاده روزانه و حجم بالای بازدیدکنندگان و کاربران طراحی شده اند. یکی از نکات کلیدی در طراحی روف گاردن دسترسی مناسب به آن است. انواع دسترسی ممکن است آسانسور، پله ها، راه پله با درب یا دریچه باشد. در مرحله طراحی پروژه، دسترسی برای نصب و نگهداری را نیز باید شامل شود؛ و استانداردهای ایمنی سایت و ساختمان را برآورده سازد. باید حداقل موارد زیر را در هنگام طراحی در نظر گرفت تا از سهولت تعمیر و نگهداری بامهای سبز در حین نصب و پس از آن اطمینان حاصل شود:
- دسترسی به تجهیزات و بازرسی های پس از ساخت
- قابلیت دسترسی به سیستم آبیاری
دسترسی به سیستم آبیاری
امکان دسترسی به سیستم آبیاری در اکثر سقف های سبز ضروری است. سیستم آبیاری، محیط رشد و انتخاب گیاه از عوامل مهم تعیین کننده نیازهای نگهداری طولانی مدت و بقای پوشش گیاهی بام سبز در شرایط گرم و خشک است. در غیر این صورت، ممکن است گیاهان مرتباً کاشته شوند؛ و یا سیستم آبیاری جایگزین شوند. سهولت دسترسی به تایمرهای آبیاری توصیه می شود. اگر از سیستم آبیاری زیر سطحی استفاده می شود، هم برای بازرسی و هم برای نگهداری از آن میبایست دریچه لحاظ شود. در طولانی مدت احتمال دارد که سیستم آبیاری زیر سطحی با مواد آلی که در زیر منطقه ریشه گیاه جمع می شوند، مسدود شود. امکان دسترسی به سیستم، فلش زدن، تخلیه و غیره برای پاکسازی ضروری است.
برای طراحی آبیاری بام سبز اجزای مورد نیاز، به نوع پوشش گیاهی و نحوه دستیابی به تعادل بین آب و زهکشی برای تأمین نیازهای پوشش گیاهی بستگی دارد. اصل کلی، بازآفرینی شرایطی است که طبیعت در یک سیستم ریشه ای کم عمق فراهم می کند. در تمام انواع بام سبز، عمق بستر کاملاً به پوشش گیاهی مشخص شده بستگی دارد. و لایه های مختلف زهکشی و نگهدارنده آب با توجه به سطح آب مورد نیاز برای نگهداری گیاه انتخاب می شوند.
بسترها عموماً بستگی به نوع پوشش گیاهی نصب شده دارد. سدوم کم رشد به یک بستر با زهکشی متوسط و کم عمق و مواد مغذی کم نیاز دارد. گلهای وحشی به بستر عمیق تری (۱۰۰-۱۵۰ میلی متر) نیاز دارند. گیاهان علفی، بوته ها و درختان روی بامهای سبز به عمق بیشتری از خاک احتیاج دارند (۳۰۰-۴۵۰ میلی متر +). با بیشتر شدن کاشت ، به محتوای آلی بالاتری در بستر نیاز است.
آدرس: تهران – نیاوران آدرس: قم روف گاردن محوطه جنوبی ایرانمال آدرس: تهران
برخی پروژه های اجرا شده
تاریخ اجرای پروژه: ۱۳۹۳
معمار: مهندس عضدی فر
مساحت پروژه: ۱۸۰ متر مربع
تاریخ اجرای پروژه: ۱۳۹۱
نوع پروژه: مسکونی
مساحت پروژه: ۱۶۰ متر مربع
تاریخ اجرای پروژه: 1397
نوع پروژه: تجاری - تفریحی
مساحت پروژه: 2000 متر مربع
سلام اگر بخوایم روف گاردن ایجاد کنیم رسیدگی بهش زمان بره؟چقدر این گیاهان رسیدگی لازم دارن؟
با سلام.
روف گاردن مانند هر باغ دیگری برای شاداب ماندن نیاز به رسیدگی دارد. با این وجود می توان میزان نیاز به رسیدگی را بر اساس نوع طراحی مدیریت کرد. از سیستم های آبیاری خودکار و گیاهان با رشد محدود استفاده کرد. و همینطور از باغبان حرفه ای به صورت منظم برای رسیدگی به امور گیاهان کمک گرفت.
سلام روز بخیر چه اقلامی در طراحی روف گاردن به کار میبرید؟
با سلام و روزبخیر
اقلام مورد نیاز روف گاردن با توجه به طراحی متفاوت است. اما بعضی از بخش های ثابت آن عبارتند از: گراول شیب بندی، سیمان، لایه های عایق بندی و ایزولاسیون، لوله های تاسیسات آب و برق و خاک مخصوص روف گاردن. بقیه موارد مانند کف پوش، مبلمان، نورپردازی، گیاه و غیره با توجه به پروژه تهیه می شوند.
سلام خسته نباشید در ازای هزینه ای که پرداخت میکنیم چه نوع روف گاردنی میتونیم داشته باشیم هرکدوم از طراحی ها پکیج های مختلف دارن؟
با سلام. به دلیل تنوع بالا در طراحی روف گاردن و امکانات متنوع آن پیکیج طراحی تعریف نمی شود. و طراحی به صورت پروژه ای است.
با این وجود خواسته ها و بودجه مورد نظر شما عامل اصلی در مدیریت طراحی و اجرا خواهد بود.
سلام برای اپارتمان ها بهتر هستش که از کدوم سیستم روف گاردن ها استفاده بشه؟
با سلام. بهترین سیستم با توجه به شرایط انتخاب می شود. به طور مثال برای یک ساختمان عمومی چند منظوره سیستم روف گاردن پرتابل بهترین است.
اما در روف گاردن خانگی با کاربریهایی مانند باغچه، استخر و آلاچیق اجرای روف گاردن سازه ای می تواند بهتر باشد. بنابراین به جای تاکید بر روی سیستم روف گاردن باید توجه به شرایط روف گاردن و نیاز های آن باشد.
از روف گاردن می شود برای تراس خانه استفاده کرد؟
با سلام.
روف گاردن در واقع اجرای فضای سبز در بام است. از اصول ایزولاسیون، محاسبه وزن، انتخاب و کشت گیاه برای طراحی تراس سبز می توان استفاده کرد.
تنها نکته ای که باید در نظر گرفت محدودیت فضا در تراس و طراحی مناسب است.
ایمنی در اجرای روف گاردن شامل چه مواردی است؟
با سلام.
ایمنی در اجرای روف گاردن شامل این موارد است: محاسبه توان وزنی بار سقف، ایزولاسیون تخصصی، در نظر گرفتن جان پناه و حفاظ مناسب، انتخاب گیاهان غیر مهاجم، اجرای صحیح و در نظر کرفتن ایمنی مجریان پروژه است
وقت بخیر برای انجام روف گاردن چقد زمان لازمه مثلا میشه در عرض ۲ هفته کار تموم کرد؟
با سلام.
اگرچه مدت زمان اجرا مستقیما با متراژ مربوط است. با این وجود در ابعاد عادی (زیر ۵ متر مربع) در صورت فراهم بودن فضای مناسب در حدود ۱۰ روز پروژه قابل اجراست.