روف گاردن گسترده

یکی از مهمترین انواع بام سبز، روف گاردن گسترده است. که البته بهتر است این دست از روف گاردن را با نام بام سبز گسترده یا Extensive Green Roof معرفی شود. سیستم Extensive باغی کم عمق به حساب می‌آید. که گیاهان محدودی در آن کشت می شود. اسپینگر ( espinger ) در این نوشتار گیاهان مورد استفاده در روف گاردن گسترده و نحوه برآورد هزینه اجرای این نوع بام را بررسی نموده است.

ویژگی های بام سبز گسترده چیست؟

بام سبز گسترده به زبان ساده، اجرای سطوحی از گیاهان پوششی و علفی بر روی پشت بام است. در این سیستم، سطح گسترده و وسیعی از بام به وسیله پوشش گیاهی پوشیده می‌شود. روف گاردن سیستم گسترده در کشورهای اروپایی به ویژه آلمان، که بام‌های کم شیب دارند بسیار رایج است. این سیستم بعد از اجرای ایزولاسیون، زیرسازی مناسب و تعبیه خروجی آب، جهت کاشت آماده می‌شود. برای بام‌هایی که ظرفیت تحمل بار پایینی دارند، می توان از روف گاردن سیستم گسترده استفاده کرد. برخلاف بام سبز متمرکز، این دست از روف گاردن وزن زیادی ندارد. به همین دلیل اجرا و نگهداری از آن بسیار راحت‌تر است.

در این روش، وزن بام سبز به صورت یکنواخت در کل سطح اجرا می‌شود. متوسط عمق بستر کاشت آن بین ۵ تا ۱۵ سانتی‌متر است؛ به همین دلیل این نوع بام سبز وزن کمی دارد، و بار محدودی را به ساختمان وارد می‌کند. بام سبز گسترده بر روی بام‌های مسطح و شیب‌دار (با شیب ۳۰ درصد) احداث می‌شود.

از کف‌پوش‌های متنوع برای روف گاردن سیستم گسترده می توان استفاده کرد. به این ترتیب می‌توانید از بام سبز خود برای پیاده روی و استراحت استفاده نمایید. در طراحی و اجرای این نوع بام سبز، گیاهان از چند گونه محدود و به طور یکدست در کل سطح بام کاشته می‌شوند. هدف از ساخت بام سبز گسترده پوشش‌دهی سطح بام و کاهش میزان مصرف انرژی است.

برای آشنایی بیشتر با بام سبز می توانید مقاله “تفاوت بام سبز و باغ بام” را مطالعه نمایید.

مزایا و معایب روف گاردن گسترده

از مهم‌ترین معایب بام سبز یا روف گاردن‌های گسترده، محدودیت در استفاده از تنوع گیاهی گوناگون است. در این نوع بام سبز تنها از گیاهان پوششی، گیاهان علفی چند ساله و گونه های بومی استفاده می شود. گاهی می‌توان از گیاهان کوچک، بوته‌های کوچک و همچنین برخی از گونه‌های گیاهان گلدار جهت طراحی کاشت در این بام سبز نیز استفاده نمود.

اما این سیستم فواید بسیاری دارد. از جمله وزن بسیار پایین بام سبز گسترده نسبت به روف گاردن متمرکز، هزینه نگهداری پایین، نیاز به حداقل تاسیسات و آبیاری، از فواید آن است. برای اجرای روف گاردن سیستم گسترده و طراحی آن هزینه زیادی نیاز نخواهد شد. از آنجایی که اغلب نیاز به اصلاح ساختار ساختمان و تقویت سازه ندارد؛ برای قرار گرفتن بر بام ساختمان‌های موجود، مناسب‌تر است.

اما به طور کلی هدف اصلی از ساخت بام سبز گسترده، ایزولاسیون ساختمان در برابر انتقال حرارتی است. با استفاده از بام سبز، میزان مصرف انرژی ساختمان به طور چشم گیر کاهش پیدا می کند. به طوریکه در تابستان خنک تر و در زمستان گرمترخواهد بود. ضمن آنکه میزان استهلاک پوشش بام در برابر عوارض اقلیمی و سطح آلودگی صوتی را کاهش داده، و زیستگاه مناسبی برای گونه های گیاهی، حشرات و پرندگان در سطح شهر بوجود می آورد. به همین دلیل با وجود نداشتن عملکرد اجتماعی، اثر زیست محیطی بسیار موثری خواهد داشت.

برای آشنایی بیشتر با اثرات بام سبز می توانید مقاله “بام سبز و کاهش مصرف انرژی” را مطالعه نمایید.

نکات مهم در اجرای روف گاردن گسترده

ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺸﺖ ﺳﻄﺤﻲ و ﻛﻢ ﻋﻤﻘﻲ دارد، و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﺎم و ﻗﺴﻤﺘﻲ از ساﺧﺘﺎر ساﺧﺘﻤﺎن ﺳـﺒﺰ می‌ﺑﺎﺷﺪ.
ﺣﺪود ﺑﺎر ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎم ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﻦ ۵۰ ﺗﺎ ۱۰۰ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ در ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎء ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
در ﻣﻮرد ﺑﺎمﻫﺎی ﺷﻴﺐدار در اﻏﻠﺐ ﻣﻜﺎن‌ها ۱۰ ﺗﺎ ۲۰ درصد ﺷﻴﺐ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد. در شیب ﺣﺪاﻛﺜﺮ سی درصد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از زﻫﻮار و اﺑﺰارﻫﺎی ﺿﺪ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ وﺟﻮد دارد.
در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻋﻤق رﻳﺸﻪ ۴۰ ﺗﺎ ۱۰۰ ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ.
ﻳﻚ روف گاردن ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم نبوده و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺎرﻛﺮدی ﺧﺎص ﻧﻴﺴﺖ.

پوشش گیاهی روف گاردن گسترده چیست؟

در این سیستم، سطح گسترده‌ای از بام با گیاهان کم ارتفاع و علفی پوشیده می‌شود. در حالت اشباع با آب، وزن بام بین ۷۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم در مترمربع می تواند باشد. در نتیجه این نوع بام‌ها معمولا جهت کاشت درختچه و گیاهان حجیم کاربردی نیستند؛ و تنها می‌توان از منافع زیست محیطی آن‌ها بهره‌مند شد.

بسته به عمق لایه کاشت و محدودیت در گسترش ریشه، نوع پوشش گیاهی روف گاردن گسترده به چمن‌ها، گونه‌ های سدوم، خزه، گیاهان علفی دائمی، چندساله و سایر گیاهان با ریشه‌های کوتاه و مقاوم در برابر خشکسالی که نیاز به مراقبت کمتری دارند، محدود می‌شود. در ادامه چند نمونه از این گیاهان معرفی شده اند:

سدوم

جنس سدوم گیاهی از خانواده Crassulaceae است، که گونه‌های زیادی دارد. و برخی از گونه‌های کند رشد چندساله آن، از پرکاربردترین گونه های گیاهان پوششی هستند. اندازه برگها، شکل و رنگ این جنس بسیار متنوع است؛ اما همگی آنها دارای برگ‌های گوشتی و ضخیم هستند، که به راحتی له می‌شود. با وجود ذخیره سازی آب در برگها، به دلیل سوخت و ساز بالای این گیاه، نیز به آبیاری مناسب دارد. اما همگی انواع آن در خاک‌های معمولی بدون مراقبت خاصی رشد می‌کنند.

سدوم در هوای خنک رنگ قرمز خود را حفظ می‌کند؛ و در هوای گرم گونه‌های دارای رنگدانه قرمز، سبز می‌شوند. گل‌های کوچک آن به صورت خوشه‌ای و ستاره‌ای شکل هستند. گیاهان جدید به آسانی از طریق قلمه ساقه یا برگ تکثیر می‌شوند.

لیزماکیا

لیزوماکیا گیاهی از خانواده Myrsinaceae و بومی مناطق نیمه گرمسیری مانند جنوب آفریقا است. این جنس دارای گونه های چندساله، علفی و درختچه ای است. که گونه “Lysimachia nummularia Aurea” در ایران به عنوان گیاه پوششی استفاده می شود.

این گیاه همیشه سبز است. و سرعت رشد بالایی دارد. به همین سبب از این گیاه به عنوان کف‌پوش نیز استفاده می‌شود. برگ های آن تخم مرغی شکل پهن، تا گرد با فرم قلبی است. که در آفتاب به رنگ زرد در آمده و در ساله سبز رنگ خواهد بود. ارتفاع لیزماکیا حداکثر به ۵ سانتی‌متر می رسد. اما ساقه‌هایش حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر رشد دارند. که فرم آن خزنده بود و در محل تماس با خاک ریشه خواهند داد.

طراحی روف گاردن فرانسوی

مطالعه این مقاله

فرانکینیا

فرانکنیا از خانواده Frankeniaceae دارای بیش از ۸۰ گونه است؛ که همه از گونه های چندساله همیشه سبز، با رشد خزنده هستند. و در نواحی نیمه‌گرمسیری و معتدل اروپا، نواحی مدیترانه‌ای آسیای صغیر و استرالیا پراکنده‌ هستند.

برگ‌های فرانکنیا، کوچک، خاکستری یا سبز متمایل به خاکستری است. و در مناطق سرد، برگ‌ها به رنگ نارنجی تغییر رنگ می‌هند. گل‌ها ساده، کوچک، در تعداد زیاد و به رنگ صورتی بنفش و سفید رشد می کنند. در فصل سرما برگ و ساقه‌های آن به رنگ قرمز خیلی زیبا تغییر رنگ می‌دهند. این تغییر رنگ موقتی است و در بهار سال بعد دوباره با شروع رشد، برگ‌ها سبز می‌گردند.

این گیاه دارای مقاومت بالا به خشکی و شوری است. به همین دلیل یکی از بهترین گیاهان پوششی برای تهران شناخته می شود. ریشه آن‌ها قوی است و ساقه‌های رونده‌ دارددر نتیجه می‌توانند پوشش خوبی ایجاد کند. با این وجود به دلیل مقاومت نسبتا کم به پا خوری، نمی تواند به جای چمن به طور کامل جایگزین شود.

خاک مناسب روف گاردن گسترده چیست؟

پیش از اجرای خاکریزی و کشت، سقف باید کاملا عایق بندی و ایزولاسیون شود. با وجود آنکه سیستم ریشه بندی گیاهان بام سبز به اندازه روف گاردن متمرکز مهاجم نیست؛ باید بام در برابر نفوذ ریشه ها مقاوم باشد. به همین دلیل باید ایزولاسیون متناسب با نوع روف گاردن به صورت سرتاسری اجرا شود. تا آب و ریشه گیاهان در بستری که قرار است روف گاردن ساخته شود، نفوذ نکند.

خاک مناسب بام سبز گسترده مخلوطی از خاک و مواد معدنی مانند خاک رس خرد شده و پرلیت، به همراه ورمی کمپوست بسیار غنی است. این ترکیب خاک بسیار سبک است. زهکشی خوبی دارد. و استقرار کافی برای رشد و ریشه دوانی گیاهان را خواهد داشت. در کنار آن به ساختمان و بنا نیز آسیب وارد نمی کند.

از مهم‌ترین ویژگی‌های این خاک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

وزن کم
قابلیت جذب بالای آب
غنی بودن آن از مواد لازم برای گیاهان

روف گاردن گسترده وزن زیادی ندارد، اما نمی‌شود در بازه زمانی کم گیاهان کاشته شده در آن را به راحتی جابجا نمود. در نتیجه نمی‌توان خاک روف گاردن را به راحتی تعویض کرد. و از ابتدا باید در انتخاب خاک دقت کافی داشت. و با انتخاب خاک مناسب از مشکلاتی که در آینده ممکن است به وجود آیند جلوگیری خواهید کرد.

مطالعه خاک روف گاردن ….

هزینه اجرای بام سبز گسترده

طبیعتا هزینه اجرای بام سبز به عوامل بسیاری وابسته است. برخی از آنها عبارتند از:

مساحت بام سبز
تجهیزات عایق بندی سقف
نوع خاک مناسب
نوع گیاهان، تعداد و بهای آن‌ها
تعبیه سیستم آبیاری و نوع آن
هزینه اجرا
بهره‌مندی از مشاوره طراح بام سبز

موارد فوق و مواردی که ممکن است از قلم افتاده باشن؛ در برآورد هزینه اجرای روف گاردن گسترده تاثیرگذار هستند. اما توجه داشته باشید، که هزینه ایجام بام سبز گسترده به دلایل زیر، بسیار کمتر از روف گاردن متمرکز است:

عدم نیاز به طراحی پیشرفته
عدم نیاز به تجهیزات گران قیمت و پیشرفته
عمق کم و نیاز به خاک کمتر
تنوع گیاهی کم
مصرف آب کمتر
نیاز کمتر به نگهداری

در کنار موارد فوق، ابعاد فضای مد نظر شما برای اعمال روف گاردن نیز قابل توجه است. هرچقدر این فضا کمتر باشد، هزینه کمتری مصرف خواهد شد.

اما باید توجه داشت که فواید بام سبز چه از نظر محیط زیست، کاهش مصرف انرژی و زیبایی بصری در بلند مدت به قدری زیاد است، که می‌توان از میزان هزینه آن چشم پوشی کرد. البته این نکته نیز قابل توجه است که این هزینه تنها یکبار و برای چندین سال انجام خواهد شد.

کلام آخر

تا کنون به بسیاری از فواید طراحی و اجرای بام سبز اشاره شد. اما یک نکته مهم در رابطه با بام‌های سبز، جذب رواناب باران است. اگرچه میزان جذب آب به نوع خاک بستر روف گاردن‌ بستگی دارد. اما به هرحال بخش قابل توجهی از آن را جذب خواهد کرد. روف گاردن گسترده مانند دیگر روف گاردن‌ها تفریحی محسوب نمی‌شوند. و بیشترین اثر آن زیست محیطی است. هزینه کمتری دارد. نگهداری آن آسان تر بوده و مصرف آب بسیار کمتری دارد. با این وجود بهتر است قبل از اجرای روف گاردن سیستم گسترده، حتما از یک طراح بام سبز مشورت بگیرید. او می‌تواند بهینه‌ترین حالت را برای بام شما طراحی کند. حالت بهینه شامل مواردی همچون استفاده از تمامی فضا، تنوع گیاهی، زهکشی مناسب، کاهش هزینه و توجه به سلامت ساختمان می‌شود.

از همراهی شما تا انتهای نوشتار روف گاردن گسترده سپاس‌گزار هستیم. امیدواریم اطلاعات کافی در رابطه با این نوع از روف گاردن، نحوه اجرا و مزایا و معایب آن به دست آورده باشید.